See zwartjan on Wiktionary
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Ontbrekend geluid",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Retrograad van het Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Samenstelling in het Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Telbaar",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden in het Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden in het Nederlands met IPA-weergave",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden in het Nederlands met audioweergave",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden in het Nederlands van lengte 8",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met 2 lettergrepen in het Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Zelfstandig naamwoord in het Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"etymology_texts": [
"samenstelling van zwart bn \"donkere kleur\" en jan zn \"vent\"\n**[1] vanwege de huidskleur\n**[2] omdat de strenge opvattingen zich ook uit in een voorkeur voor zwarte kleding\n**[3] omdat scheidsrechters traditioneel een zwarte broek en shirt droegen\n**[4] omdat je in dit beroep onder het roet komt te zitten\n**[5] een verwijzing naar zwarte markt en zwart geld\n**[6] vanwege het zwarte verenkleed\n**[7] omdat deze voorwerpen vaak zwart beroet zijn of om functionele redenen een zwarte kleur hebben"
],
"forms": [
{
"form": "zwartjannen",
"tags": [
"plural"
]
}
],
"hyphenation": "zwart·jan",
"lang": "Nederlands",
"lang_code": "nl",
"pos": "noun",
"pos_title": "Zelfstandig naamwoord",
"senses": [
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Scheldwoord_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met artikelreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met boekreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Jan Joost Lindner\n Op vakantie in Zuid-Afrika : „Een vreemde combinatie: ballonvaren notaris zijn” in: De Volkskrant , jrg. (30 april 1966), NV De Volkskrant, 's-Hertogenbosch, p. 25 kol. 2",
"text": "De notaris spreekt steeds over „zwartjes\" en die „zwartjannen\" al zegt hij er een keer toch nog bij dat dat „misschien wat oneerbiedig is\"."
},
{
"ref": "J.B. Schuil\n “De Artapappa's.”, 8e druk (1930-1940), H.J.W. Becht, Amsterdam, p. 128",
"text": "⧖ ‘Oeloepoe! kijk naar je eigen!’ zei hij dan, of wel: ‘Jij nooit kaffer zien? Zoo van voor en zoo van achter!’ en wanneer het boertje dan kwaad werd, omdat Paul hem zijn rug toedraaide, en begon te schelden: ‘leelijke neger!’ of ‘leelijke zwartjan!’ nam de jongste Artapappa heel beleefd zijn pet af en zei: ‘Wah, geen zwartjan, zeg! Paul!’"
}
],
"glosses": [
"iemand met en donkere huidskleur #:⚠️ Dit gebruik van het woord roept twijfels op over de gebruiker."
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-xC3f23Xg",
"tags": [
"pejorative"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Pejoratief_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Religie_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"glosses": [
"iemand met een zeer streng gereformeerde overtuiging"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-AxqV34~5",
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"religion"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Pejoratief_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Voetbal_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met artikelreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met referenties naar een online publicatie",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Weblink bron\nG. P. Hoefnagel\n “Vrije trap voor de scheidsrechter” (10 maart 1973) op nrc.nl",
"text": "Gezien vanuit een totaal beleid van sportiviteitshandhaving op het voetbalveld neemt de scheidsrechter geen strategische maar een tactische positie, in. Hij mag de meest opzienbarende exponent zijn van de K.N.V.B., de „zwartjan\", de „zondebok\", of de geprezene, de vredebrenger, de conflictoplosser, hij is dat slechts als symptoom van de totale structuur die voetbal heet."
},
{
"ref": "Onuitroeibare slechte naam bij spelers en supporters: terreurwapen van de zwartjannen : Frans Derks: de gele kaart is zijn doel voorbijgeschoten in: Provinciale Zeeuwse Courant , jrg. 215 nr. 305 (28 december 1972), p. 12 kol. 1",
"text": "De gele kaart echter had bij spelers en supporters intussen een waarschijnlijk onuitroeibare slechte naam gekregen als het \"terreurwapen van de zwartjannen\", dat alle arbiters al hanteerden, op één na: Frans Derks."
}
],
"glosses": [
"iemand die bij wedstrijden het toezicht houdt op de naleving van de spelregels"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-ouFMQX-C",
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"football"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Beroep_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Straattaal_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Verouderd_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met artikelreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Frank Jansen\n Persoonsaanduidingen IV : Kliekjes en conclusies in: Hollands Maandblad., jrg. 24 nr. 415/416) (juni/juli 1982), Stichting Hollands Weekblad, Den Haag, p. 37/38",
"text": "Als deel van een samenstelling hebben we spekjan ‘eert. scheldnaam door zeelieden aan Portugezen en Spanjaarden gegeven’ en zwartjan ‘schoorsteenveger in de volkstaal’."
}
],
"glosses": [
"iemand die roet uit schoorstenen verwijdert"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-Gp-eONvS",
"raw_tags": [
"beroep"
],
"tags": [
"obsolete",
"slang"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Geschiedenis_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Pejoratief_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met artikelreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Huizen volgepropt met schilderijen : Eens per week naar Amsterdam. in: Het volk , jrg. 44 nr. 17705 (13 augustus 1943), Arbeiderspers, Amsterdam, p. 2 kol. 5",
"text": "⧖ „Wonen er hier nu werkelijk zo veel zwarte handelaren”, vroegen we den vriendelijken kastelein, die ons een biertje schonk. (…). „Nou, meneer, u kunt het zelf ook zien. Wandel maar eens door de gemeente. Kijk vooral naar de vele nieuwe puien. Ge kunt er donder op zeggen, dat daarachter zwartjannen wonen.”"
}
],
"glosses": [
"iemand die van de omstandigheden in de Tweede Wereldoorlog gebruikt maakte om zich onwettig of onbehoorlijk te verrijken"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-COGH0QJE",
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"history"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Figuurlijk_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Jachttaal_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met boekreferenties",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Heide, G.D. van der & Lebret, T.\n “Achter de schermen : Een boek over eendenkooien” (1944), Kinheim, Heiloo, p. 78",
"text": "⧖ Vroeger was hier een groote aalscholverskolonie, maar die zwarte waterraven krijgen er nu hun kans niet meer, want kooiman Van Herk zit hen achter de veeren en hij heeft aan de schollevaars een grooten hekel. Neen, de eenden zijn niet gesteld op het gezelschap van de zwartjannen en kooiker Gijs van Herk al evenmin."
}
],
"glosses": [
"benaming voor zwarte watervogels uit het geslacht Phalacrocorax"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-d3rEblth",
"tags": [
"figuratively"
],
"topics": [
"hunting"
]
},
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Figuurlijk_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Huishouden_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Informeel_in_het_Nederlands",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Woorden met referenties naar een online publicatie",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Weblink bron\nDuco van Weerlee\n “Wie wat bewaart heeft wat” (26 juli 1982) op nrc.nl",
"text": "Misschien zitten we binnenkort 's avonds — vroeg de gordijnen gesloten tegen de gure wind — binnen onze vier geïsoleerde muren wel rond het wonderkacheltje geschaard, die kleine zwartjan tegen wiens mantel het zo goed bloembollen poffen is."
}
],
"glosses": [
"benaming voor een oven of kachel"
],
"id": "nl-zwartjan-nl-noun-1s68nmbv",
"raw_tags": [
"huishouden"
],
"tags": [
"figuratively",
"informal"
]
}
],
"sounds": [
{
"audio": "nl-zwartjan.ogg",
"mp3_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/75/Nl-zwartjan.ogg/Nl-zwartjan.ogg.mp3",
"ogg_url": "https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:FilePath/nl-zwartjan.ogg"
},
{
"ipa": "ˈzwɑrtjɑnl"
}
],
"synonyms": [
{
"sense_index": 1,
"word": "roetmop"
},
{
"sense_index": 3,
"word": "arbiter"
},
{
"sense_index": 3,
"word": "scheidsrechter"
},
{
"sense_index": 4,
"word": "schoorsteenveger"
},
{
"sense_index": 5,
"word": "aalscholver"
},
{
"sense_index": 6,
"word": "kachel"
},
{
"sense_index": 6,
"word": "oven"
}
],
"tags": [
"masculine"
],
"word": "zwartjan"
}
{
"categories": [
"Ontbrekend geluid",
"Retrograad van het Nederlands",
"Samenstelling in het Nederlands",
"Telbaar",
"Woorden in het Nederlands",
"Woorden in het Nederlands met IPA-weergave",
"Woorden in het Nederlands met audioweergave",
"Woorden in het Nederlands van lengte 8",
"Woorden met 2 lettergrepen in het Nederlands",
"Zelfstandig naamwoord in het Nederlands"
],
"etymology_texts": [
"samenstelling van zwart bn \"donkere kleur\" en jan zn \"vent\"\n**[1] vanwege de huidskleur\n**[2] omdat de strenge opvattingen zich ook uit in een voorkeur voor zwarte kleding\n**[3] omdat scheidsrechters traditioneel een zwarte broek en shirt droegen\n**[4] omdat je in dit beroep onder het roet komt te zitten\n**[5] een verwijzing naar zwarte markt en zwart geld\n**[6] vanwege het zwarte verenkleed\n**[7] omdat deze voorwerpen vaak zwart beroet zijn of om functionele redenen een zwarte kleur hebben"
],
"forms": [
{
"form": "zwartjannen",
"tags": [
"plural"
]
}
],
"hyphenation": "zwart·jan",
"lang": "Nederlands",
"lang_code": "nl",
"pos": "noun",
"pos_title": "Zelfstandig naamwoord",
"senses": [
{
"categories": [
"Scheldwoord_in_het_Nederlands",
"Woorden met artikelreferenties",
"Woorden met boekreferenties"
],
"examples": [
{
"ref": "Jan Joost Lindner\n Op vakantie in Zuid-Afrika : „Een vreemde combinatie: ballonvaren notaris zijn” in: De Volkskrant , jrg. (30 april 1966), NV De Volkskrant, 's-Hertogenbosch, p. 25 kol. 2",
"text": "De notaris spreekt steeds over „zwartjes\" en die „zwartjannen\" al zegt hij er een keer toch nog bij dat dat „misschien wat oneerbiedig is\"."
},
{
"ref": "J.B. Schuil\n “De Artapappa's.”, 8e druk (1930-1940), H.J.W. Becht, Amsterdam, p. 128",
"text": "⧖ ‘Oeloepoe! kijk naar je eigen!’ zei hij dan, of wel: ‘Jij nooit kaffer zien? Zoo van voor en zoo van achter!’ en wanneer het boertje dan kwaad werd, omdat Paul hem zijn rug toedraaide, en begon te schelden: ‘leelijke neger!’ of ‘leelijke zwartjan!’ nam de jongste Artapappa heel beleefd zijn pet af en zei: ‘Wah, geen zwartjan, zeg! Paul!’"
}
],
"glosses": [
"iemand met en donkere huidskleur #:⚠️ Dit gebruik van het woord roept twijfels op over de gebruiker."
],
"tags": [
"pejorative"
]
},
{
"categories": [
"Pejoratief_in_het_Nederlands",
"Religie_in_het_Nederlands"
],
"glosses": [
"iemand met een zeer streng gereformeerde overtuiging"
],
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"religion"
]
},
{
"categories": [
"Pejoratief_in_het_Nederlands",
"Voetbal_in_het_Nederlands",
"Woorden met artikelreferenties",
"Woorden met referenties naar een online publicatie"
],
"examples": [
{
"ref": "Weblink bron\nG. P. Hoefnagel\n “Vrije trap voor de scheidsrechter” (10 maart 1973) op nrc.nl",
"text": "Gezien vanuit een totaal beleid van sportiviteitshandhaving op het voetbalveld neemt de scheidsrechter geen strategische maar een tactische positie, in. Hij mag de meest opzienbarende exponent zijn van de K.N.V.B., de „zwartjan\", de „zondebok\", of de geprezene, de vredebrenger, de conflictoplosser, hij is dat slechts als symptoom van de totale structuur die voetbal heet."
},
{
"ref": "Onuitroeibare slechte naam bij spelers en supporters: terreurwapen van de zwartjannen : Frans Derks: de gele kaart is zijn doel voorbijgeschoten in: Provinciale Zeeuwse Courant , jrg. 215 nr. 305 (28 december 1972), p. 12 kol. 1",
"text": "De gele kaart echter had bij spelers en supporters intussen een waarschijnlijk onuitroeibare slechte naam gekregen als het \"terreurwapen van de zwartjannen\", dat alle arbiters al hanteerden, op één na: Frans Derks."
}
],
"glosses": [
"iemand die bij wedstrijden het toezicht houdt op de naleving van de spelregels"
],
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"football"
]
},
{
"categories": [
"Beroep_in_het_Nederlands",
"Straattaal_in_het_Nederlands",
"Verouderd_in_het_Nederlands",
"Woorden met artikelreferenties"
],
"examples": [
{
"ref": "Frank Jansen\n Persoonsaanduidingen IV : Kliekjes en conclusies in: Hollands Maandblad., jrg. 24 nr. 415/416) (juni/juli 1982), Stichting Hollands Weekblad, Den Haag, p. 37/38",
"text": "Als deel van een samenstelling hebben we spekjan ‘eert. scheldnaam door zeelieden aan Portugezen en Spanjaarden gegeven’ en zwartjan ‘schoorsteenveger in de volkstaal’."
}
],
"glosses": [
"iemand die roet uit schoorstenen verwijdert"
],
"raw_tags": [
"beroep"
],
"tags": [
"obsolete",
"slang"
]
},
{
"categories": [
"Geschiedenis_in_het_Nederlands",
"Pejoratief_in_het_Nederlands",
"Woorden met artikelreferenties"
],
"examples": [
{
"ref": "Huizen volgepropt met schilderijen : Eens per week naar Amsterdam. in: Het volk , jrg. 44 nr. 17705 (13 augustus 1943), Arbeiderspers, Amsterdam, p. 2 kol. 5",
"text": "⧖ „Wonen er hier nu werkelijk zo veel zwarte handelaren”, vroegen we den vriendelijken kastelein, die ons een biertje schonk. (…). „Nou, meneer, u kunt het zelf ook zien. Wandel maar eens door de gemeente. Kijk vooral naar de vele nieuwe puien. Ge kunt er donder op zeggen, dat daarachter zwartjannen wonen.”"
}
],
"glosses": [
"iemand die van de omstandigheden in de Tweede Wereldoorlog gebruikt maakte om zich onwettig of onbehoorlijk te verrijken"
],
"tags": [
"pejorative"
],
"topics": [
"history"
]
},
{
"categories": [
"Figuurlijk_in_het_Nederlands",
"Jachttaal_in_het_Nederlands",
"Woorden met boekreferenties"
],
"examples": [
{
"ref": "Heide, G.D. van der & Lebret, T.\n “Achter de schermen : Een boek over eendenkooien” (1944), Kinheim, Heiloo, p. 78",
"text": "⧖ Vroeger was hier een groote aalscholverskolonie, maar die zwarte waterraven krijgen er nu hun kans niet meer, want kooiman Van Herk zit hen achter de veeren en hij heeft aan de schollevaars een grooten hekel. Neen, de eenden zijn niet gesteld op het gezelschap van de zwartjannen en kooiker Gijs van Herk al evenmin."
}
],
"glosses": [
"benaming voor zwarte watervogels uit het geslacht Phalacrocorax"
],
"tags": [
"figuratively"
],
"topics": [
"hunting"
]
},
{
"categories": [
"Figuurlijk_in_het_Nederlands",
"Huishouden_in_het_Nederlands",
"Informeel_in_het_Nederlands",
"Woorden met referenties naar een online publicatie"
],
"examples": [
{
"ref": "Weblink bron\nDuco van Weerlee\n “Wie wat bewaart heeft wat” (26 juli 1982) op nrc.nl",
"text": "Misschien zitten we binnenkort 's avonds — vroeg de gordijnen gesloten tegen de gure wind — binnen onze vier geïsoleerde muren wel rond het wonderkacheltje geschaard, die kleine zwartjan tegen wiens mantel het zo goed bloembollen poffen is."
}
],
"glosses": [
"benaming voor een oven of kachel"
],
"raw_tags": [
"huishouden"
],
"tags": [
"figuratively",
"informal"
]
}
],
"sounds": [
{
"audio": "nl-zwartjan.ogg",
"mp3_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/75/Nl-zwartjan.ogg/Nl-zwartjan.ogg.mp3",
"ogg_url": "https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:FilePath/nl-zwartjan.ogg"
},
{
"ipa": "ˈzwɑrtjɑnl"
}
],
"synonyms": [
{
"sense_index": 1,
"word": "roetmop"
},
{
"sense_index": 3,
"word": "arbiter"
},
{
"sense_index": 3,
"word": "scheidsrechter"
},
{
"sense_index": 4,
"word": "schoorsteenveger"
},
{
"sense_index": 5,
"word": "aalscholver"
},
{
"sense_index": 6,
"word": "kachel"
},
{
"sense_index": 6,
"word": "oven"
}
],
"tags": [
"masculine"
],
"word": "zwartjan"
}
Download raw JSONL data for zwartjan meaning in All languages combined (7.0kB)
This page is a part of the kaikki.org machine-readable All languages combined dictionary. This dictionary is based on structured data extracted on 2025-01-25 from the nlwiktionary dump dated 2025-01-20 using wiktextract (c15a5ce and 5c11237). The data shown on this site has been post-processed and various details (e.g., extra categories) removed, some information disambiguated, and additional data merged from other sources. See the raw data download page for the unprocessed wiktextract data.
If you use this data in academic research, please cite Tatu Ylonen: Wiktextract: Wiktionary as Machine-Readable Structured Data, Proceedings of the 13th Conference on Language Resources and Evaluation (LREC), pp. 1317-1325, Marseille, 20-25 June 2022. Linking to the relevant page(s) under https://kaikki.org would also be greatly appreciated.